Ewidencja zapasów może się odbywać na poziomie: • cen rzeczywistych (FIFO, średnia ważona, LIFO), • cen ewidencyjnych, • w drodze szczegółowej identyfikacji cen poszczególnych składników (FEFO, FIFO logistyczno-księgowe), • ujęcie materiałów bezpośrednio w koszty działalności.

FIFO

jest to metoda wyceny zapasów i ich rozchodu, polegającą na księgowaniu rozchodu począwszy od towaru/materiału który został przyjęty do magazynu najwcześniej. Nazwa FIFO jest to skrót pochodzący od angielskiego określenia First In, First Out – dosłownie: pierwsze weszło, pierwsze wyszło. Metoda ta może być wykorzystywana do wyceny zarówno produktów, towarów jak i materiałów.

Metody wyceny zapasów są ważne ze względu na fakt, iż ceny zakupywanych materiałów oraz ogólne koszty produkcji zmieniają się w czasie. W gospodarce rynkowej, często zdarza się sytuacja, w której znajdujące się w magazynie jednostki zapasów były przyjmowane po różnych cenach. Wydając z magazynu zapas, przedsiębiorstwo musi zdecydować po jakiej cenie zaksięgować jego wydanie. Jeżeli nie jest prowadzona ewidencja szczegółowa zapasów, przedsiębiorstwo nie jest wstanie dokładnie wskazać, która ich część była przyjęta po której cenie, a jedynie ile zostało przyjęte po każdej z cen. Przedsiębiorstwo podejmując tą decyzję jest ograniczone przepisami księgowymi, które mają z zadanie zapewnienie przejrzystości i jasności sprawozdań finansowych. Nie może ono przy każdym wydaniu dowolnie wybierać, którą cenę wykorzystać, gdyż powodowałoby to sytuację, w której miałoby ono możliwość wpływania na wynik finansowy oraz wartość zapasów poprzez wybieranie niższych lub wyższych cen. Aby rozwiązać powyższe problemy, przedsiębiorstwa przyjmują modele wyceny zapasów, np. FIFO.

Zgodnie z modelem wyceny FIFO, w momencie wydawania zapasu z magazynu przedsiębiorstwo księguje wydanie w wartości zapasu, który był najwcześniej do magazynu przyjęty, a gdy jego ilość się wyczerpie, po cenie zapasu przyjętego jako następny w kolejności.

FIFO a wycena zapasów

FIFO uważane jest za skuteczną i metodę wyceny zapasów stosunkowo obiektywnie przedstawiającą wartość utrzymywanych przez przedsiębiorstwo zapasów. Metoda ta jest dopuszczana przez większość standardów rachunkowości na świecie, w tym Polską Ustawę o Rachunkowości, IFRS (Międzynarodowe Standardy Rachunkowości) oraz US GAAP (Amerykańskie Standardy Rachunkowości).

LIFO

jest to metoda wyceny rozchodu zapasów, polegająca na księgowaniu rozchodu począwszy od ostatniego towaru / materiału przyjętego do magazynu. Nazwa LIFO jest to skrót pochodzący od angielskiego określenia Last In, First Out – dosłownie: ostatnie weszło, pierwsze wyszło. Metoda ta może być wykorzystywana do wyceny materiałów, towarów oraz produktów.

Metody wyceny zapasów są ważne ze względu na fakt, że ceny zakupywanych materiałów oraz ogólne koszty produkcji zmieniają się w czasie. Często zdarza się sytuacja, w której znajdujące się w magazynie jednostki zapasów były przyjmowane po różnych cenach. Wydając z magazynu zapas, przedsiębiorstwo musi zdecydować po jakiej cenie zaksięgować jego wydanie. Jeżeli nie jest prowadzona ewidencja szczegółowa zapasów, przedsiębiorstwo nie jest wstanie dokładnie wskazać, która ich część była przyjęta po której cenie. Wie jedynie ile zapasów zostało po danej cenie przyjęte. Przedsiębiorstwa przyjmują więc konkretny model wyceny, np. LIFO.

Zgodnie z modelem wyceny LIFO, w momencie wydawania zapasu z magazynu przedsiębiorstwo księguje wydanie w wartości ostatnio przyjętego towaru, a gdy jego ilość się wyczerpie, po cenie poprzedniej.

LIFO a podatek dochodowy

Metoda LIFO jest szczególnie lubiana przez przedsiębiorstwa ze względu na jej korzystny efekt podatkowy, zwłaszcza w czasie wysokiej inflacji. Inflacja bowiem powoduje, że kolejne dostawy towarów przyjmowane są po coraz wyższych cenach. Księgując rozchód począwszy od nich, przedsiębiorstwo rejestruje możliwie najwyższy koszt, obniżając tym samym zysk do opodatkowania.

LIFO a wycena zapasów

Warto zauważyć jednak, że przy metodzie LIFO w przypadku zapasów, które zawsze utrzymywane są w przedsiębiorstwie na pewnym bezpiecznym poziomie i nigdy nie są wydawane do zera, zapas ten będzie wyceniony w cenach, po których został przyjęty często nawet wiele lat temu. Powoduje to, że wartość zapasów w sprawozdaniu finansowym spółek stosujących metodę LIFO może być zaniżona. Z tego powodu niektóre standardy rachunkowości, między innymi IFRS (Międzynarodowe Standardy Rachunkowości) nie pozwalają na stosowanie tej metody.

Metoda średniej ważonej

w przypadku wyceny zapasów jest to metoda wyceny ich rozchodu, polegająca na jego księgowaniu przy wykorzystaniu średniej ważonej ceny ich nabycia. Metoda ta może być wykorzystywana do rozchodu materiałów, towarów oraz produktów.

Metody wyceny zapasów są ważne ze względu na fakt, że ceny zakupywanych materiałów oraz ogólne koszty produkcji zmieniają się w czasie. Często zdarza się sytuacja, w której znajdujące się w magazynie jednostki zapasów były przyjmowane po różnych cenach. Wydając z magazynu zapas, przedsiębiorstwo musi zdecydować po jakiej cenie zaksięgować jego wydanie. Jeżeli przedsiębiorstwo nie stosuje metody szczegółowej identyfikacji zapasów, nie jest ono w stanie dokładnie wskazać, która ich część była przyjęta po której cenie. Wie jedynie ile zapasów zostało po danej cenie przyjęte. Przedsiębiorstwa przyjmują więc konkretny model wyceny, np. metodę średniej ważonej ceny ewidencyjnej.

Zgodnie z metodą średniej ważonej, w momencie wydawania zapasu z magazynu przedsiębiorstwo księguje wydanie w wartości średniej ważonej ceny towaru znajdującego się w magazynie.

Za każdym razem, gdy towar jest przyjmowany do magazynu, ustalana jest nowa cena ewidencyjna, wg. wzoru:

Cena ta obowiązuje i jest wykorzystywana w momencie wydawania zapasów, aż do następnego przyjęcia zapasów, kiedy to ustalana jest nowa cena.
Metoda średniej ważonej w księgowości
Metoda średniej ważonej jest stosunkowo popularna i często wykorzystywana w księgowości. Dość dobrze sprawdza się ona w przypadku zapasów, których ceny nie podlegają trendom a raczej wahają się w pewnym przedziale cenowym. Metoda średniej ważonej wygładza te odchylenia, zmniejszając tym samym wahania zysku przedsiębiorstwa. Jest to plus tej metody w porównaniu np. z FIFO bądź LIFO.

Metoda średniej ważonej ceny ewidencyjnej jest dozwolona przez przepisy księgowe i podatkowe w większości krajów.

FEFO – First Expired First Out

Przy metodzie FEFO (first expired / first out) wychodzi się z założenia, że towary z najwcześniejszą datą ważności składowane są na początku. Ten system znajduje zastosowanie przede wszystkim w branży spożywczej.

LOFO – Lowest In First Out

W przypadku procedury LOFO (lowest in/first out) przyjęte jest, że najpierw towary o najniższej wartości zostają w pierwszej kolejności pobrane i zużyte. W magazynie zostają wtedy towary o najwyższej wartości.

HIFO – Highest In First Out

Przy procedurze HIFO (highest in / first out) zakłada się, że zawsze najdroższe towary są w pierwszej kolejności odbierane i wykorzystywane. Zasoby magazynu bilansowane są najniższymi cenami, które narosną w ciągu roku obrotowego.